İnsanlar mesleklerini icra ederken bedenlerinin farklı özelliklerini kullanırlar. Mesleklerinin icrasında seslerini kullanan meslek çalışanları için (ses sanatçısı, spiker, tiyatro oyuncusu, öğretmen, hatip, santral memuru, avukat vb.) "Profesyonel Ses Kullanıcısı" tanımlanması yapılmaktadır. Mesleğini icra ederken seslerini kullanmayan kişilerdeki ses bozuklukları, mesleklerini yürütmelerine engel değilken, profesyonel ses kullanıcılarının seslerindeki bozulma mesleklerini sürdürememelerine yol açar. Profesyonel ses kullanıcılarının ses bozukluklarının en sık karşılaşılan sebepleri, ses tellerinde nodüller, akut ve kronik larenjit, üst solunum yolu hastalıkları, polipler, hormonal bozukluklar, ses tellerini etkileyen cerrahi girişimler, kötü alışkanlıklar, gelişigüzel ilaç kullanımı stres, yanlış konuşma alışkanlığı vb.dir.
Ses kısıklığını önlemek için neler yapılmalıdır?
Sigara içiyorsanız bırakın
Kafein (kahve, kolalı meşrubatlar) ve alkol kullanımından kaçının
Sigara dumanı bulunan ortamlardan kaçının
Bol su için
Evinizin havasını nemlendirin
Gıdanıza dikkat edin - Baharatlı gıdalardan kaçının
Sesinizi uzun süreyle ve yüksek şiddette kullanmayın
Sesiniz kısıldığında sesinizi dinlendirin
Sesi etkileyen zararlı etkenler, sigara, kafein, ilaçlar (aspirin, burun spreyleri, gargaralar, yüksek dozda alerji ilaçları (antihistaminikler), nonsteroid antienflamatuar ağrı kesiciler, kokain vb.), klima, toz, gürültülü ortam, yanlış konuşma alışkanlığı, menapoz, adet dönemi, stres vb.dir. Nasıl, üretim yapan bir fabrikada, makine ve ekipmanın düzenli bakımı yapılıyorsa, sesi ile mesleklerini sürdüren kişiler de ses tellerini korumayı bilmeli ve düzenli kontrollerini yaptırmalıdırlar. Çünkü ses tellerine zarar veren maddelerin yanı sıra, sesin çıkmasını sağlayan organlardaki problemler de ses bozukluklarına neden olabilir. Boğaza bir akıntı, burunda eğrilik, saman nezlesi vb. gibi hastalıklar, sesi doğrudan etkiler. Bu nedenle profesyonel ses kullanıcıları belirli periyotlarla KBB uzmanına muayene olmalı, zarar veren hastalıkların önlenmesi sağlanmalıdır.
Profesyonel ses kullanıcıları seslerini korumak için alacakları önlemlerle, kendilerine bir hekimden daha çok yardımcı olacaklardır. Bu nedenle, seslerini kullanan mesleklerin eğitim programlarında "sesin doğru kullanımı" ve "sese zararlı etkenler" gibi konuların bulunması gerekir. Profesyonel ses kullanıcıları, ses bozukluğu başladığında, hekime başvurmadan önce, ses istirahatı, bol sıvı kullanımı ve sese zararlı etkenlerden uzaklaşarak sesteki bozulmayı büyük ölçüde önleyebilir. Ses kısıklıkları on beş günü geçerse mutlaka bir hekime başvurulmalıdır.
Ses İçin Hijyenik Kurallar
Boğazınızı Kazır Tarzda Temizlemeyin, Öksürmeyin ve Bağırmayın
Genelde gıcıklanmayı önlemek ya da mevcut salgıları temizlemek için boğazımızı temizleme ve öksürme ihtiyacı hissederiz. Ancak, bu hareket ses tellerinin çok şiddetli şekilde birbirlerine çarpmalarına ve tahrişine neden olur. Tahriş sonucu ses telleri üzerindeki dokulardan salgı oluşumu daha da artar. Boğaz temizleme ihtiyacı hissedildiğinde tercih edilecek en iyi yöntem hızla burnunuzu çekip yutkunmaktır. Bu hareket ses telleri üzerinde biriken ve ses kalitenizi olumsuz etkileyen salgıların uzaklaşmasını sağlar.
Boğazınızı temizleme hareketinden vazgeçemiyorsanız ve bu bir alışkanlık haline gelmişse bunu en sessiz şekilde yapın. Böylece ses tellerine vereceğiniz zararı en aza indirgemiş olursunuz. Boğazdaki rahatsızlık hissini gidermek için esnemek, bir miktar su içmek de yararlı olabilir. Sürekli ve şiddetli öksürük ses tellerinin tahrişine ve şişmesine neden olur. Genellikle bu tarz öksürük soğuk algınlığı, alerji veya sigara içmeye bağlıdır. Bu tür durumlarda sorunun çözülmesi için altta yatan asıl nedenin tedavi edilmesi ya da ortadan kaldırılması gerekir.
Konuşurken Sizin İçin Doğal Olan Ses Perdesini Kullanın
Birçok kişi en alt perdeden konuşarak sesini kalınlaştırır ve sesine otoriter bir hava vermeye çalışır. Bazı insanlar da normalden daha yüksek perdeden konuşurlar. Oysa, insanların belli bir ses perde aralığı vardır ve normalde konuşmalarının %70'ini bu ses aralığında yaparlar. Belli bir eğitim almadan bu aralığın sınırları dışına çıkmak sesi olumsuz etkiler. Bu nedenle, normalde kullandığınız ses perde aralığının dışına çıkmamaya çalışın; yani ne çok kalın, ne de çok ince sesle konuşmaya çalışmayın.
Fısıldamak da ses telleri için zararlı olabilen bir konuşma şeklidir. Sesinizi korumak amacıyla fısıldayarak da konuşmayın; sesinizin yüksekliği, hemen karşınızda biri oturuyormuşçasına olmalıdır. Bırakın karşınızdaki kişi sizi duymak için gayret göstersin. Gün içinde belli aralıklarla sesinizi dinlendirmeye de özen gösterin.
Sesinizi Kullanırken Nefesinizi Ayarlamayı Öğrenin.
Yeterli solunum desteği sağlamadan konuşmak, boyundaki ve ses tellerini kontrol eden kaslara ilave yük getirir ve sesin etkinliğini azaltır. Konuşma sırasında bir nefeste gerektiğinden fazla kelime söylemeye çalışmak zararlıdır. Konuşma sırasında cümleleri bölmeye, önemli kelimelerden önce duraklamaya, yazılı metinleri okurken virgüllerde yeni bir nefes almaya özen gösterin. Bu işlemleri çok sık tekrarlayarak alışın ve konuşmanın anlamını ve akışını bozmayacak şekilde nefesinizi kullanmayı öğrenin. Unutmayın ki, güzel ve doğal bir ses için ses tellerinin titreşmesi yanında güçlü ve doğru bir solunum desteği gerekir.
Uzun Süreli Konuşmayın
İş gereği olsun ya da olmasın, sürekli konuşan kişilerde ses yorgunluğu gelişir. Bu kişiler genellikle şikayetlerini ses kısıklığı tarzında ifade ederler. Bu durumu önlemek için kısa süreli ses istirahatı yararlı olur.
Gürültülü Ortamlarda Konuşmayın
Diskotekler, spor salonları, tren istasyonları, otomobil ve otobüsler, uçaklar, tiyatrolar, toplantı salonları ve amfiler sesin zorlanmasına neden olacak şekilde sesin aşırı kullanılmasına gerek duyulan ortamlardır. Bu gürültülü ortamlarda konuşmak ses yorgunluğu, boğazda ağrı ve ses kısıklığına neden olur. Böyle ortamlarda nispeten yüksek perdeden, yani daha ince bir ses tonuyla konuşulmalı ve nefes aralarında daha az sayıda kelime kullanılmalıdır.
Sigara İçmeyin Ve Aşırı Alkol Kullanmayın
Sigaranın boğaz, gırtlak ve akciğer dokuları üzerine olan olumsuz etkileri herkesçe bilinmektedir. İlk etapta bu dokularda şişme ve iltihap gelişimi oluşur. Sigaraya devam edildikçe bu olumsuz değişiklikler kanser oluşumuna kadar devam edebilir.
Günde bir kadeh alkolün ses üzerine etkisi çok fazla değildir. Ancak günlük aşırı kullanımı sonucu ses telleri üzerindeki ince kan damarları genişler ve ses kısıklığı ile beraber düşük perdeli kalın bir ses oluşur.
Bol Sıvı Alın Ve Bulunduğunuz Mekanları Nemlendirin
Sağlıklı bir ses için vücudun ve ses tellerinin bol sıvıya ihtiyacı vardır; bunun için bol su içmek ses için yararlıdır. Solunum yolları için ideal nem oranı %35-50 arasındadır; özellikle ses sorunu olan kişilerin bulundukları mekanlarda havayı nemlendirmeleri gerekir. Bunun için buhar cihazlarından veya kaynatılmış sudan yararlanılabilir. Aşırı kuruluk ses tellerinde tahrişe ve şişmeye neden olur. Alerji ilaçları (antihistaminikler), grip ilaçları ve idrar söktürücüler gibi bazı ilaçlar ses telleri üzerindeki salgıları azaltarak sesi olumsuz etkilerler.
Toplum Önünde Konuşurken Önlem Alın
Bir topluluk önünde konuşma yaparken mümkünse mikrofon kullanın. Gerekirse amplifikatör kullanarak ses perdenizi ve şiddetini yükseltmek zorunda kalmayın. Sesinizi kullanmadan önce ısındırın. Vücudunuzun genel direncini bozmamak için fazla yorulmayın ve stresinizi giderin.
