Alternatifim Cafe

Jan Pieterszoon Sweelinck

Discussion started on Yabancı Sanatçılar -Gruplar

(Takriben 10 Ekim 1562 yılında Amsterdam’da doğmuş, 16 Ekim 1621 yılında Amsterdam’da ölmüştür).

 

Sweelinck’in doğduğu devirde üstün nesil dünyaya geldi. Ispanyol dram yazarı lope de Vega ve İtalyan ressamı Caracci hemen aynı zamanda doğanlar arasındadır. Madrigal bestecileri William Dowland ve Hans Leo Hassler, süitler besteleyen İngiliz William Brade, “modern” müziğin ve tiyatronun temsilcisi Jacopo Peri, büyük trajedi yaratıcıları Monteverdi ile Shakespeare ve daha başkaları da bundan az zaman önce veya sonra doğmuşlardır.

Şahsiyetleri birbirinden çok farklı olan bu nesil arasında gelenekleri sadakatle koruyup kendi zamanına ulaştıranlar, diğer taraftan gençliğe has bir cüretle eski mirası üzerlerinden atanlar da vardı. Sadece asırları değil, eski çağı yeni çağdan ayıran, barok devrini açan bir dönüm noktasında bulunuluyordu. Bu hususta Flemenkli üstat Sweelinck mazi ile istikbal arasında köprü kuran bir unsurdur. Fakat o yalnız devirler arasında değil, kültür sahaları arasında da köprüler kurdu. Zira bir Flemenk orgcusunun oğlu olan Sweelinck, asıl tahsilini Venedik’te daha olgun hocaların yanında yaptı. Bunlar, merkezi Markus kilisesi olan, çifte korolu madrigalleriyle müzikte yeni bir renk zevkini yaratan ve org eserleriyle ananevi formları geliştiren bestecilerdi. Eski Flaman bestecilerinin son büyük temsilcisi olan Andriano Willaert’in ekolünden gelen ve yeni nazariyesiyle maziden kati olarak ayrılan Gioseffo Zarlino, Sweelinck’e kaidelerini öğretti. Bu kaideleri Sweelinck’ten öğrenen öğrencileri onları Johann Adam Reinken’e kadar ulaştırdı ve yüz yaşına kadar gelen orgcu Rienken Bach üzerinde derin tesirler yaptı. Sweelinck, irticalen çalma tesiri veren Toccata formunu mutlak birçok sesliliğe bağlı Ricercar ile birleştiren ve böylece Bach’ta “prelüd ve füg” adını taşıyan eser tipinin temelini kuran büyük org üstadı Claudio Merulo, Hassler’in tahsil arkadaşı Giovanni Gabrieli ile yakın münasebette bulunmuştur.

Fakat memleketine döndükten ve Amsterdam’da babasının orgçuluğunu üzerine aldıktan sonra, Elisabeth ve Shakespeare İngilteresinde meşhur İngiliz klavsen müziğini yaratan ve büyük “virginalistler” (klavsenistler” denilen John Bull, William Byrd ve Orlando Gibbons ile dostluk münasebetleri kurdu. Onları dinlemek suretiyle, bir şarkının enstrümanda değiştirilerek yeni yeni şekiller alabileceğini, yani “variasyon” sanatını öğrendi. Ingilizler bu tekniği İspanyollardan öğrenmiş ve kendilerine has bir ruhla geliştirmişlerdi. Italya’da kazanmış olduğu form duygusunu ve İngilizlerden öğrendiği muhteva, yani ifade tarzı ile “Toccata ve Ricercar”larında, fantazi ve variasyonlarında yeni karakterde olan sesler yarattı.

Bu yeni tekniğini, kendi vatandaşları yanında bilhassa, ta Vistül nehri kıyılarından gelen Alman öğrencilerine hediye etti. Italya’nın son büyük orgcusu Girolamo Frescobaldi bile Sweelinck’ten öğrendiklerini Roma’ya getirdi. Böylece Sweelinck kendisinden sonra org çalan ve org için yazanların hepsinin babası olmuştur. Sweelinck’I dünyanın en meşhur orgcusu olarak metheden çağdaşları ona “Alman orgcularının hocası” adını verdiler. Zira Sweelinck ekolünden, kendisine layık olanlar yetişti. Bunların en üstünü de Halle şehrinden Samuel Scheidt sayılabilir. Scheidt ile arkadaşı Heinrich Scheidemann, Sweelinck’in eserini daha ileriye ulaştırdılar. Reinken ve Matthias Weckmann Scheidemann’ın öğrencileriydi. Bu değerli gelenek, kuzey Almanyalı orgcu Georg Böhm ve Dietrich Buxtehude’den geçerek nihayet Bach’ın eline teslim edildi.

“Bütün Yollar Bach’a Gider” dersek boş bir iddiada bulunmuş olmayız. Hienrich Schütz ve J. P. Sweelinck gibi besteciler bu yollarda etraflarına bol ışınlar saçan kaynaklar olmakla beraber yine de kendi şahsiyetleriyle birer bütündürler. Böylece, daha hayatta iken koro eserleri Almanlar arasında çok yayılan, ihtiyar Pieter’in meşhur oğlu Sweelinck, birçok neslin atası olarak geleceğin temellerini hazırlamıştır.


#1 - Şubat 07 2009, 02:23:23

Üye:

0 Üye ve 1 Ziyaretçi konuyu incelemekte.